Wprowadzenie – czym jest dotacja.
Definicja dotacji została wprowadzona w art. 126 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej ufp). Zgodnie z ww. przepisem: Dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na podstawie niniejszej ustawy, odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych. Jak wynika z powyższego przepisu, dotacja, jako rodzaj wsparcia finansowego, cechuje się następującymi elementami1:
1) źródłem pochodzenia środków musi być budżetu państwa, budżet jednostki samorządu terytorialnego lub państwowych funduszy celowych;
2) środki muszą być wydatkowane wyłącznie na cel wskazany w ufp, ustawie innej niż ufp lub umowie międzynarodowej;
3) środków mogą być przeznaczone wyłącznie na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych, natomiast zadanie publiczne definiuje się jako: konstrukcję prawną obejmującą prawny obowiązek osiągnięcia lub utrzymania określonego stanu przez wskazany normatywnie podmiot;
4) środki te podlegają szczególnym zasadom rozliczenia;
Dotacja udzielania w trybie ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych.
Jednym z rodzajów dotacji, o której mowa powyżej jest dotacja udzielana z budżetu jednostek samorządu terytorialnego dla podmiotów prowadzących niepubliczne placówki oświatowe (m. in. przedszkola czy szkoły). Dotacja ta (zwana dalej Dotacją Oświatową) wypłacana jest w trybie ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (dalej ufzo). Przedmiotowe środki:
1) pochodzą z budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
2) mogą być wydatkowe jedynie na cel wskazany w ustawie. Zgodnie z art. 35 ust. 1 ufzo: Dotacje, o których mowa w (…), są przeznaczone na dofinansowanie realizacji zadań placówek wychowania przedszkolnego, szkół lub placówek w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym kształcenia specjalnego i profilaktyki społecznej. W dalszej części przepisu wskazany jest zamknięty katalog wydatków, które mogą być pokryte ze środków z dotacji;
3) zdanie związane z edukacją publiczną jest zadaniem własnym gminy, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 8) ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym;
4) zasady rozliczania środków wypłaconych w trybie ustawy o finansowaniu zadań oświatowych uregulowane zostały szczegółowo uregulowane w art. 38 ufzo, zaś kontrola prawidłowości pobrania i wykorzystania środków z dotacji została uregulowana w art. 36 ufzo.
Przesłanki zwrotu dotacji oświatowej udzielonej z budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Kolejny istotny element, z punktu widzenia niniejszego wpisu jest omówienie przesłanek zwrotu dotacji uregulowanych w ustawie o finansach publicznych. Przedmiotowe zagadnienie reguluje art. 252 i pomocniczo art. 251 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z tymi przepisami wyróżniamy następujące przesłanki zwrotu dotacji oświatowej udzielonej z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:
1) wykorzystanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem – art. 252 ust. 1 pkt 1) ufp;
2) nienależne pobranie dotacji (bez podstawy prawnej) – art. 252 ust. 1 pkt 2) ufp;
3) pobranie dotacji w nadmiernej wysokości – – art. 252 ust. 1 pkt 2) ufp;
4) niewykorzystanie dotacji w terminie – art. 251 ust. 4 i 1.
Powyższe przesłanki zwrotu dotacji, odnoszą się do wszelkich dotacji udzielonych z Budżetu jednostki samorządu terytorialnego, czyli m. in. do dotacji oświatowych. Poniżej, zostaną podane przykłady sytuacji, które mogą powodować obowiązek zwrotu dotacji udzielonych podmiotom prowadzącym niepubliczne placówki oświatowe.
Ad. 1. Wykorzystanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem.
Tak jak zostało to powiedziane powyżej, dotacje oświatowe mogą być wykorzystane wyłącznie na cele wskazane w art. 35 ust. 1 ufzo. Do najważniejszych celów wskazanych w tym przepisie należą2 :
1) pokrycie wydatków bieżących placówki wychowania przedszkolnego, szkoły i placówki, obejmujących każdy wydatek poniesiony na cele działalności placówki wychowania przedszkolnego, a w tym:
a. roczne wynagrodzenie osoby fizycznej zatrudnionej na podstawie umowy o pracę;
b. roczne wynagrodzenie osoby fizycznej zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej;
c. sfinansowanie wydatków związanych z realizacją zadań organu prowadzącego, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy – Prawo oświatowe, oraz zadania, o którym mowa w art. 83 ust. 6 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami;
2) pokrycie wydatków na zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych obejmujących:
a. książki i inne zbiory biblioteczne,
b. środki dydaktyczne służące procesowi dydaktyczno-wychowawczemu realizowanemu w placówkach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach,
c. sprzęt rekreacyjny i sportowy dla dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju, uczniów, wychowanków i uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,
d. meble,
e. pozostałe środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, do kwoty, nieprzekraczającej wielkości określonej zgodnie z art. 16f ust. 3 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.
Innymi słowy, wydatkowanie środków z dotacji na inne cele, niż wskazane w art. 35 ust. 1 ufzo oraz w przepisach do których odsyła art. 35 ust. 1 ufzo stanowi dotację wykorzystaną niezgodnie z przeznaczeniem a w rozumieniu art. 252 ust. 1 pkt 1) ufp.
Ad. 2. Nienależne pobranie dotacji (bez podstawy prawnej).
Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (dalej Pr. Ośw.): Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 3 lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat. Wychowanie przedszkolne jest realizowane w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego. Zgodnie zaś z ust. 3 art. 31 Pr. Ośw. W szczególnie uzasadnionych przypadkach wychowaniem przedszkolnym może także zostać objęte dziecko, które ukończyło 2,5 roku. Tym samym pobranie przez podmiot prowadzący przedszkole dotacji na dziecko młodsze niż 2,5 roku lub starsze niż 7 lat stanowi dotację pobraną bez podstawy prawnej w rozumieniu art. art. 252 ust. 1 pkt 2) ufp, ponieważ dziecko młodsze niż 2,5 roku lub starsze niż siedem lar, zgodnie z dyspozycję Pr. Ośw. nie może uczęszczać do przedszkola.
Ad. 3. Pobranie dotacji w nadmiernej wysokości.
Zgodnie z art. 17 ust. 3 ufzo Niepubliczne przedszkole niebędące przedszkolem specjalnym (…), otrzymuje na każdego ucznia dotację z budżetu gminy w wysokości równej 75% podstawowej kwoty dotacji dla przedszkoli, (…). Przepis ten określa maksymalną kwotę dotacji jaka może zostać wypłacona na jednego ucznia z budżetu przedszkola niepublicznego. Jeżeli kwota dotacji wypłacona podmiotowi prowadzącym niepubliczne przedszkole przekroczy wskaźnik 75% wydatków bieżących zaplanowanych w budżecie gminy na jednego ucznia przedszkola publicznego, wówczas ta część dotacji stanowi dotację pobraną w nadmiernej wysokości w rozumieniu art. art. 252 ust. 1 pkt 2) ufp.
Ad. 4. Niewykorzystanie dotacji w terminie.
Zgodnie z art. 251 ust. 4 ufp: Wykorzystanie dotacji następuje w szczególności przez zapłatę za zrealizowane zadania, na które dotacja była udzielona, albo, w przypadku gdy odrębne przepisy stanowią o sposobie udzielenia i rozliczenia dotacji, wykorzystanie następuje przez realizację celów wskazanych w tych przepisach., zaś ust. 1 stanowi, iż dotacje niewykorzystane do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu jst do 31 stycznia roku następnego. Tym samym, jeżeli podmiot prowadzący niepubliczną placówkę oświatową nie przedstawi dowodów wydatkowania środków z dotacji, na cele wskazane w art. 35 ust. 1 ufzo, to ta kwota stanowi dotację niewykorzystaną.
Podsumowanie.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż opisane w niniejszym wpisie sytuacje mają charakter przykładowy i nie stanowią zamkniętego katalogu przypadków, kiedy Dotacja Oświatowa winna być zwrócona. Ponadto podkreślenia wymaga, iż każda sytuacja jest inna, a w konsekwencji wymaga indywidualnej oceny. W związku z tym każdorazowo zaleca się kontakt z kancelarią celem omówienia stanu faktycznego sprawy i zarekomendowanie rozwiązania.
Z doświadczenia kancelarii wynika, iż najczęstszym przypadkiem powstania obowiązku zwrotu Dotacji Oświatowej będzie wykorzystanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem. Wynika to z faktu, iż katalog wydatków wskazujących na co można spożytkować środki z dotacji, określony w art. 35 ust. 1 ufzo jest szeroki, a z drugiej strony obwarowany wieloma limitami. Ponadto dyspozycja art. 35 ust. 1 ufzo stanowi niejako o istocie dotacji, poprzez wskazanie a co można wydatkować te środki. Powyższe powoduje najwięcej komplikacji w procesie wydatkowania środków z dotacji.
Przypisy:
- Ofiarski Z., Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, 2021, teza nr 2 do art. 126;
- W tym miejscu zostaną podane przykładowe cele na jakie można wydatkować dotację oświatową. Szczegółowy katalog zawiera art., 35 ust. 1 ufzo oraz przepisy, do których odsyła art. 35 ust. 1 ufzo;