Zachowek stanowi określoną kwotę pieniężną. Jest to tzw. pewne minimum jakie należy się osobie zaliczanej do jednej z trzech kategorii osób (dziecko, małżonek, rodzic) po zmarłym. Więcej informacji o zachowku znajdziesz TUTAJ. Roszczenie o zachowek, tak jak każde roszczenie majątkowe ulega przedawnieniu. Poniżej zostaną zaprezentowane najważniejsze zasady dotyczące przedawnienia roszczenia o zachowek, zarówno w przypadku dziedziczenia ustawowego jaki i testamentowego.
Przedawnienie.
Kwestia przedawnienia roszczenia o zachowek została uregulowana w art. 1007 kc. Zgodnie z tym przepisem w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu roszczenia: uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu (art. 1007 §1 kc). Natomiast w przypadku braku testamentu roszczenia przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku[1] (art. 1007 §2 kc).
Dziedziczenie na podstawie ustawy.
Kolejnym zagadnieniem, które należy poruszyć w niniejszym wpisie jest sytuacja gdy dojdzie dziedziczenia ustawowego, a roszczenie o zachowek kierowane jest przez współspadkobiercę ustawowego przeciwko innemu spadkobiercy ustawowemu (np.: brak przeciw siostrze). W takiej sytuacji Sąd Najwyższy nakazuje stosować, w drodze analogii, art. 1007 §2 kc – czyli 5 lat od daty otwarcia spadku.
Roszczenia o zachowek powstałe przed dniem 23.10.2011 r.
Ustawa z dnia 18.03.2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie w dniu 23.10.2011 r. wydłużyła termin przedawnienia roszczenia o zachowek z 3 do 5 lat. Ponadto, ustawa ta, wskazała w art. 8, iż do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, a w tym dniu jeszcze nie przedawnionych – tj. w dniu 23.10.2018 r. stosuje się przepisy tego artykułu w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą (czyli przepisy nowe).
Przerwanie biegu przedawnienia roszczenia o zachowek.
Zgodnie z art. 123 §1 pkt 1) kc bieg przedawnienia przerywa się przez: każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. W związku z tym należy odpowiedzieć na pytanie, jakie czynności podjęte przez osobę uprawnioną do zachowku, przerywają bieg roszczenia o zachowek. Poniżej kilka sytuacji, które przerywają bieg terminu przedawnienia roszczenia o zachowek:
- zarzut nieważności testamentu podniesiony przez uczestnika postępowania w sprawie o stwierdzenia nabycia spadku (uchwała SN z dnia 22 października 1992 r., III CZP 130/92);
- złożenie przez uprawnionego do zachowku wniosku o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy przerywa bieg terminu przedawnienia jego roszczenia o zachowek należny od spadkobiercy ustawowego (uchwała SN z dnia 10 października 2013 r., III CZP 53/13);
Następnie należy poświęcić kilka słów sytuacji, kiedy roszczenie o zachowek staje się wymagalne, a tym samym kiedy przedawnienie rozpoczyna swój bieg. Zgodnie z ogólną regułą zawartą w art. 1007 kc przedawnienie roszczenia o zachowek rozpoczyna swój bieg z chwilą ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku. Poniżej kilka nietypowych sytuacji, w których bieg terminu przedawnienia rozpoczyna bieg w innym terminie:
- w przypadku gdy spadkodawca pozo stawił kilka testamentów, bieg roszczenia o zachowek nie rozpoczyna się od ogłoszenia tego testamentu, z którego treści uprawniony wywodzi roszczenie o zachowek (wyrok SN z dnia 22 maja 2013 III CSK 319/12);
- termin roszczenia o zachowek nie rozpoczyna swojego biegu dopóki uprawniony do zachowku nie jest uważany z mocy prawomocnego orzeczenia sądu za spadkobiercę testamentowego (uchwała SN z dnia 22 lutego 1972 r., III CZP 102/71);
Na koniec należy odpowiedzieć na pytanie czy działania osoby wydziedziczonej powodują przerwanie biegu przedawnienia roszczenia o zachowek względem jego zstępnego? Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11.10.1995 r. stwierdził, iż: Zgłoszenie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku przez wydziedziczonego zarzutu nieważności testamentu nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia o zachowek zstępnych tego wydziedziczonego.
[1] zgodnie z art. 924 kc spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy;